Soms gebruikt een persoon afweermechanisme om zichzelf te beschermen tegen angst, verdriet of emotionele pijn.
Wellicht heb je bijvoorbeeld een partner die bepaalde gesprekken ontwijkt, die jij juist wil voeren. Of heb je het gevoel dat je een man date met een gesloten hart.
Misschien ben jij zelf wel degene die afweermechanisme gebruikt en wil je ervan af.
Hoe dan ook:
in dit artikel leer je alles over psychologische afweermechanismen. Welke er zijn, waarom ze ontstaan en hoe je ermee om wilt gaan.
In dit artikel leer je:
- Hoe een verdedigingsmechanisme ontstaat
- Zestien voorbeelden van afweren die het meeste voorkomen
- Wat het verschil is tussen een lekker avondje bankhangen en het vermijden van je emoties
- De beste houding om met iemand te praten over afweermechanismen
- …en nog veel meer
Heb je trouwens mijn gratis rapport al gezien waarin je De 3 schakels van succesvolle relaties geef? Daarmee ontdek je exact hoe je jouw relatieproblemen oplost en eindelijk samen gelukkig wordt in 3 simpele stappen. Download de 3 relatieschakels nu
Na het lezen van dit artikel weet je alles van psychologische verdedigingsmechanismen. En heb je de eerste stappen gezet naar het oplossen ervan.
Wat is een afweermechanisme?
Een afweermechanisme is een automatische reactie van je onderbewustzijn. Met als doel je te beschermen tegen pijn.
Deze reactie komt op gang als je wordt ‘getriggerd’. Je onderbewustzijn associeert deze trigger met mentale of fysieke pijn. Die associatie is in het verleden ontstaan toen je bijvoorbeeld iets naars meemaakte.
Om deze pijn te voorkomen, zet je onderbewuste het afweermechanisme in werking.
Hier is een diagram om het helder te maken:
Afweermechanismen kunnen vele vormen aannemen. Van in de verdediging schieten tot de aandacht afleiden. Zo meteen geef ik je een mooi overzicht.
Hoe ontstaan afweermechanismen?
Stel je voor: je partner kijkt ineens boos naar je. Hij heeft nog niet uitgesproken waarom, maar zijn blik zegt genoeg.
Dit doet je herinneren aan momenten waarop je ex boos op je was en helemaal losging. Zo ongemakkelijk wil jij je nooit meer voelen.
Hierdoor schiet jij in de verdediging, nog voordat hij wat heeft gezegd. “Wat kijk je naar me?!” roep je vertwijfeld.
Je onderbewuste hoopt dat hij hierdoor zich bewust wordt van zijn boosheid, voordat hij helemaal losgaat. Dit werkte soms bij je ex.
Merk op dat het afweermechanisme is ontstaan in de relatie met je ex. Niet bij je huidige partner.
Ik hoop dat iedere vrouw die te maken heeft gehad met een foute man, in haar volgende relatie een goed type treft. Die haar wel met respect behandelt. En die niet zijn boosheid op haar afreageert.
Ook als je die lieve partner hebt, blijft het afweermechanisme plakken. (Er zijn manieren om dit op te lossen. Daar hoor je straks meer over.)
Dit komt omdat je oerinstinct een vergelijking ziet tussen de huidige situatie. Iemand die dichtbij je staat, wordt boos op je.
Het schema is in dit geval:
Je onderbewustzijn ziet de verschillen niet tussen deze twee situaties.
Misschien was je veertien toen je bij die gemene partner was. Waardoor je niet de innerlijke kracht had om voor jezelf op te komen.
En misschien was hij een echte eikel, terwijl je nieuwe partner een zachtaardige man is. Een boze blik van je nieuwe partner betekent niet dat hij je de volle laag geeft.
Zo zijn er allerlei dingen die mogelijk verschillen met de situatie waarin je het afweermechanisme hebt aangeleerd. Maar dat is niet waar je onderbewustzijn op focust. Dit kijkt simpelweg naar de overeenkomsten.
Het gaat erom dat je onbewust de verwachting hebt dat je mentale (of fysieke) pijn zult ervaren.
Zijn er overeenkomsten met fysieke pijn?
Jazeker.
Ik gebruik graag het voorbeeld van een heet fornuis.
Als jij als kind je hand op een heet fornuis legt, trekt je onderbewustzijn deze automatisch weg. Het registreert dat de hitte pijn doet, nog voordat jij er zelf erg in hebt.
Een kind raakt het fornuis één keer aan. Daarna nooit meer. Het heeft geleerd dat dit niet prettig is. (Of je ouders legde uit dat je dit niet moest doen, hoop ik voor je. 😉 ).
Hetzelfde geldt voor mentale afweermechanisme. Iets doet pijn en je blijft er voortaan uit de buurt.
Maar in het geval van mentale pijn, ligt het iets ingewikkelder.
Je kunt niet je geest ergens ‘vanaf trekken’. Zoals de hand op het fornuis.
Je brein heeft allerlei slimme manieren om hiermee om te gaan. Deze mechanismen onderscheid ik aan de hand van twee categorieën.
De eerste is in contact met andere mensen.
Het voorbeeld hierboven gaat over deze categorie.
Maar nog is een andere categorie.
En dat is wanneer jij je eigen emoties vermijdt, verdooft of afsplitst.
Ontwijking als afweermechanisme
Je ging gisteren op een date. En naderhand appt hij je niet dat hij het gezellig vond.
Vandaag heb je nog steeds niets gehoord. Het is zeven uur ’s avonds, je komt thuis van je werk en je denkt niet dat er nog een berichtje komt.
De moed zakt je in de schoenen. Je voelt je steeds sle….
BOEM! Je bedenkt je ineens dat je een bak Ben & Jerry’s Chunkey Monkey in de vriezer hebt staan. Dat kan je nu wel gebruiken!
Sterker nog: na een lange dag werken heb ik dit verdiend, denk je.
Je nestelt je op de bank, zet de TV aan en eet de bak ijs leeg.
De hersendodende programma’s brengen je in een trance. Waaruit je pas om elf uur ’s avonds ontwaakt. Als het tijd is om naar bed te gaan.
In dit voorbeeld komen deze innerlijke afweermechanismen terug:
Hedonisme
Als de hoofdrolspeler zich naar dreigt te voelen, grijpt ze snel naar het roomijs.
De prettige sensaties vullen haar aandacht. Hierdoor hoeft ze niet aan haar ellende te denken.
Zintuigelijke overstroming
Daarnaast zet ze de TV aan. In combinatie met het leegeten van de bak met ijs, worden haar zintuigen overstroomd met beelden en klanken. Dit drijft de verwachting van pijn nog verder uit haar gewaarwording.
Overeten
Als je te veel eet, gebruikt je lichaam veel energie om het voedsel af te breken. Hierdoor is er minder aandacht voor wat je dwars zit. Je hebt er simpelweg geen energie voor.
Daarnaast zorgen zoete en vette snacks voor een gelukzalig gevoel.
Afleiding door stimulatie
Tv-programma’s zijn erop gemaakt om je continu emotioneel te stimuleren.
Elke vijf minuten gebeurt er iets schokkends.
Niet alleen dat. De camera wisselt continu van perspectief. Dit houdt je aandacht vast.
En de montage is zo, dat je continu op het puntje van je stoel blijft zitten.
Hierdoor zuigt de TV al je aandacht op. Waardoor er niets overblijft voor je eventuele pijn.
Trance
Als je het hard genoeg probeert, kom je snel genoeg in een soort ‘flow’ waarin je volledig afgeleid bent.
Je merkt niets van wat er om je heen gebeurt. Naderhand kun je het gevoel hebben dat de tijd is gevlogen. Je herinnert je wat je hebt gedaan, maar je was er niet bewust bij.
Slapen
De hoofdpersoon zorgt voor afleiding totdat het tijd is om naar bed te gaan.
Als je slaapt, ben jij je niet bewust van wat je voelt.
Andere voorbeelden van emotionele ontwijking
Alcohol- of drugsgebruik
Een welbekende manier om niet geconfronteerd te worden met je emoties. Alcohol verdooft en geeft je plezante sensaties. Om over drugs nog maar te zwijgen. Uiteraard zijn andere verslavingen net zo gevaarlijk. Verslaving komt voort uit het verdoven van innerlijke pijn.
Socializen
Sommige mensen willen niet alleen zijn. Omdat ze dan overspoeld worden door emoties.
Seks
Een prettige manier van afleiding. Maar een schadelijke, als je het onveilig doet. Of als je het op een manier doet waar je eigenlijk niet gelukkig van wordt.
Excessief sporten
Hoewel het gezond lijkt om te trainen, kun je ook te ver gaan. Dit gebeurt snel wanneer dit een afweermechanisme is tegen innerlijke pijn.
Jezelf uithongeren
Sommige mensen gebruiken deze strategie om minder te voelen. Anorexia-patiënten zijn hier een extreem voorbeeld van. (Uiteraard spelen er meer zaken mee bij Anorexia-patiënten die ik hier niet benoem. Zoals het gevoel van controle willen behouden.)
Overwerken
Onder het mom van je carrière kun je lekker vluchten in te veel werk.
Dagdromen
Fantaseren over een wereld waarin je probleem niet bestaat.
Vaak gaat dagdromen over een geweldige omgeving waarin jij je heel fijn voelt.
Dit is een goede techniek om jezelf gerust te stellen in tijden van stress. Maar als het volautomatisch gebeurt, houdt dit het ontwijkingsgedrag in stand.
Switching
Wanneer je mentaal van de hak op de tak springt.
Je pakt je smartphone en scrolt snel door Twitter, Facebook en/of Instagram. Daarna begint je rondje weer opnieuw.
“Feeds” zijn hiervoor gemaakt. Je focust je nooit lang op één ding. Waardoor je niets voelt.
Sublimatie of transmutatie
Het nemen van pijnlijke gevoelens en deze omzetten in productiviteit.
Hierdoor ga je de oorzaak van de gevoelens soms uit de weg.
(Er is niets mis met productieve dingen. Maar als je niet je gevoelens accepteert, moet je steeds harder wegrennen om deze voor te blijven.)
Obsessie
Door alleen maar op hem te focussen, hoef je niet aan jouw eigen verdriet te denken. Je denkt dat zijn liefde jou gelukkig, kalm en rustig gaat maken. Dit maakt je extreem afhankelijk.
Afhankelijkheid
Je stelt de behoeften van de ander boven die van jouzelf. Door vooral met hem bezig te zijn, vergeet je jezelf. Wanneer jouw emotionele welzijn afhankelijk is van het emotionele welzijn van je partner, kan je in een codependente relatie zitten.
Wat hebben deze vormen van afleiding met elkaar gemeen?
Kijk naar het lijstje hierboven.
Ze zijn er allemaal om gevoelens te ontwijken.
Of je nou te veel eet, gaat slapen, of jezelf afbeult in de sportschool. De functie is om je niet bewust te hoeven zijn van wat er binnen in je omgaat. Allemaal in reactie op een man die je niet terug appt na een date.
Er zijn nog veel meer vormen van ontwijking die je in dit geval zou kunnen gebruiken.
Het resultaat is hetzelfde. Je onderbewuste verlegt je aandacht. Waardoor jij je niet meer bewust bent van je pijn.
Natuurlijk zijn er betere manieren om met (de verwachting van) mentale pijn om te gaan. Daar hoor je zo meteen meer over.
Help! Ik wil stoppen met het ontwijken van mijn pijn
IJs eten voor de televisie. Totdat je in slaap valt.
Misschien klinkt het alsof ik dit afkeur.
Dat is niet waar. Ik ben gek op ijs. Al blijven donuts natuurlijk mijn voorkeur hebben. 😉
Afweermechanismes zijn menselijk. Iedereen heeft ze.
Ik vind ze juist erg belangrijk. Zonder dit systeem, zouden we triggers niet vermijden. Waardoor we keer op keer moeten lijden.
Iedereen worstelt hiermee. Maar sommige mensen leren hun emoties te reguleren op een constructieve manier.
Kijk, als ik ruzie heb met mijn vriendin… zou ik natuurlijk mijn aandacht kunnen verleggen op die verrukkelijke donuts. Die stellen mij immers nooit teleur.
Of waarschijnlijker; ik kan mijn vriendin gaan negeren, haar de schuld geven van alles of letterlijk weglopen.
Iedereen begrijpt dat dit niet helpt.
Toch doen veel mensen het wel.
Het is cruciaal om je hier bewust van zijn. En zodra je het doorhebt, toon dan compassie richting jezelf.
Wees alsjeblieft lief voor jezelf als jij dit weleens hebt ervaren.
Zoals je later zult ontdekken, is de eerste stap in het opheffen van je afweer dat je zelfliefde geeft. Als je zorgt voor je onderbewustzijn, kan deze makkelijker ontspannen.
Er zijn betere manieren om jezelf te beschermen tegen pijn. Meestal zijn de afweermechanismen schadelijker dan de pijn zelf (of de verwachting daarvan).
Later geef ik je oefeningen om uit te vogelen wat je meer schaadt: de pijn of de afweer ertegen.
Als je deze uitvoert, zal je zien dat je veel minder last hebt van een afwerende reactie.
Maar eerst moeten we het hebben over de tweede categorie van afweermechanismen.
Deze gebruik je vooral in contact met andere mensen. Want niet alleen je eigen innerlijk kan je confronteren met iets wat je eigenlijk niet wil voelen. Andere mensen doen dit soms ook.
Daarom noem ik deze categorie:
Afweermechanismen tegen confrontatie
De verdedigingsmechanismen die ik nu gebruik, ontstaan niet ‘ineens’.
En ze zijn meestal een stuk complexer dan een stukje onwil om te horen wat er gezegd wordt. (Ook al kan het wel zo lijken voor de mensen om je heen.)
Stel je voor dat je erg gekwetst bent door je ouders. Doordat zij je niet juist hebben behandeld. En je tegelijkertijd niet bij hen terecht kon met je pijn.
Kortom: ze waren niet emotioneel op je afgestemd.
Dan leer je jouw eigen emoties nooit te reguleren.
Als gevolg daarvan ontwikkel je een hele rits afweermechanismes om mensen op afstand te houden, zodat je niet hoeft te dealen met afwijzing, teleurstelling en verdriet. Want emotionele intimiteit kan je allerlei rotgevoelens geven.
Dit is vaak het geval bij mensen die borderline hebben ontwikkeld. Zij hebben regelmatig een geschiedenis met veel trauma’s.
Maar ook mensen die een relatief leuke jeugd hadden, kunnen op bepaalde vlakken deze mechanismes hebben.
Een vrouw die opgroeide met een vader die lief maar erg bazig was, kan afweermechanismes hebben ontwikkeld die opkomen in volwassen relaties.
Uiteraard kan je partner ook afweermechanismes hebben die voor problemen zorgen.
Soms versterk je elkaar daarin. Dit artikel kan de daarbij helpen:
Relatieproblemen Oplossen: 27 Simpele & Krachtige tips
Hier is een lijst met afweermechanisme voorbeelden:
Ontkennen
Als iemand je attent maakt op iets wat je niet wilt horen, kun je glashard één van de feiten ontkennen. (Waardoor het hele argument onderuit valt.)
Doen alsof er niets aan de hand is
Oftewel de situatie ‘downplayen’.
Stel dat je vriend elke dag drinkt. Je zegt er wat van.
Zijn reactie: “Het valt mee. Ik drink maar vijf glazen per dag. Mijn vader dronk er tien.”
Hij doet alsof vijf glazen weinig is. Door het te vergelijken met iemand die veel meer dronk.
Idealiseren
Doen alsof iemand alleen maar geweldig is. Terwijl deze persoon ook negatieve kanten heeft.
In het voorbeeld van het meisje met de autoritaire vader, zal ze vaak als volwassene benadrukken hoe lief haar vader is. Terwijl hij zich ook gedroeg als een dictator.
Deze twee kanten roepen contrasterende emoties op. Als afweermechanisme kiest ze één van de twee.
Goedpraten
De vrouw kan ook zich identificeren met de vader. “Hij moest wel bazig zijn omdat wij ons niet gedroegen.”
Rationaliseren
Het geven van drogredenen waarom iets pijnlijks nodig was. Het gaat niet om de reden, maar om het verschuiven van de schuldvraag.
“Ik vond het niet leuk dat je tegen me schreeuwde.”
“Ik deed dat omdat jij je niet gedroeg.”
De aandacht verplaatst naar het gedrag van het slachtoffer, in plaats van zich te richten op de acties van de dader. Hij gebruikt een rationalisatie (een drogreden) om dit voor elkaar te krijgen.
Dit kan ook intern gebeuren.
“Ik zat de hele avond achter de computer omdat hij niet terug had geappt.”
Hoezo is het uitblijven van zijn reactie een reden om de hele avond achter de computer te zitten?
Deze dingen zijn niet aan elkaar gerelateerd.
Reactieformatie
Als je boos bent, doe je alsof je vrolijk bent. Zodat de ander niets merkt. En jijzelf ook niet.
Valse hoop
Blijven geloven in de goedheid van de ander. Ook al doet hij zijn uiterste best om je te bewijzen dat hij een eikel is.
Valse macht
Onterecht erin vertrouwen dat je hem kunt veranderen. Allerlei redenen aandragen waarom dit op de termijn zal werken. Terwijl je juist ervaart dat hij niet voor je openstaat.
Projectie
Gevoelens die je niet wil accepteren, toeschrijven aan de ander.
Je bent zelf boos. Maar wil dat niet laten zien. Onbewust denk je dat de ander boos is op jou.
Iemands afweermechanisme herkennen
Dit is vrij eenvoudig.
Wanneer je tegen iemand praat en deze persoon doet één van bovenstaande dingen, voel jij je niet gehoord of zelfs niet gerespecteerd.
Maar er wat van zeggen op een manier dat het aankomt, dat is vele malen moeilijker.
Psychologen leren hoe ze dit moeten aanpakken. Er zijn boekenkasten vol over geschreven. Maar nog steeds is het pittig. Vaak is dit een langzaam proces, zeker als iemand veel afweermechanismen heeft.
Wat in ieder geval niet werkt, is om iemand te verwijten dat deze persoon emotionele zelfbescherming toepast.
De volgende boodschap werkt averechts: “Dit is je patroon, je afweermechanisme, je ego. Dat is slecht. Stop ermee.”
Herinner jij je de uitleg aan het begin van het artikel? Dat mensen verdediging opbouwen omdat ze pijn hebben gehad in het verleden? En hun onderbewuste een fout maakt, en denkt dat dit weer gebeurt in het heden?
Je zegt eigenlijk: “Het is dom dat jij jezelf probeert te beschermen tegen mensen die je pijn doen.”
Hoe zou jij hier zelf op reageren?
Een andere slechte opmerking is: “Je voelt pijn en daardoor reageer jij je af op mij. Vanuit je patronen, je ego.”
Hiermee leg je de schuld van die patronen bij de ander. Maar dit is niet erg aardig. Want de oorzaak dat die patronen er zijn, ligt niet bij hem. Hij heeft nare dingen meegemaakt en heeft zich moeten harden.
Wanneer je hem verantwoordelijk maakt voor zijn patronen, zal het gedeelte van hem dat pijn voelt je dat niet in dank afnemen.
Wat wel werkt?
Je wilt compassie tonen en hem steunen, zonder over je heen te laten lopen.
Je kunt iemand begrijpen, zonder hem gelijk te geven.
Zelfs als hij enorm boos op je is, kun je op een zorgzame toon zeggen: “Ik zie dat je iets niet leuk vindt. Ik wil je graag helpen, maar ik kan me niet zo goed concentreren als je tegen me schreeuwt.”
Je laat hem merken dat je het schreeuwen niet fijn vindt. Maar dat je wel achter hem staat. En hem wil helpen als hem iets dwars zit.
Daarmee is niet gezegd dat hij ineens het licht ziet. Zeker als hij kwaad is.
Maar het voortdurend communiceren van steun is een eerste stap voor het opheffen van afweermechanismen.
Dit is een voorbeeld van hoe je kunt omgaan met mensen die een grote muur om zich heen hebben. Je leest er meer over in mijn artikel over emotionele zelfbescherming.
Het stellen van gezonde grenzen. Terwijl je laat merken dat je er voor hem bent.
Dat is een teken dat een vrouw zichzelf respecteert in een relatie. Waardoor hij je vanaf de eerste minuut serieus neemt.
Zo belangrijk. Zeker als je eerder mannen hebt gedatet die over je heen zijn gelopen.
Wil je weten hoe je naar hem communiceert dat je eigenwaarde hebt? Zodat hij je goed behandelt?
Lees dan mijn E-book over de drie schakels van het mannenbrein.
Waardebesef is één van de schakels. En o zo belangrijk om een goede relatie op te bouwen.
Meer weten?
Meld je hieronder gratis aan. En ik stuur de drie schakels direct naar je toe.
› Ja, stuur me 'de 3 schakels in zijn mannenbrein' nu gratis!
Oh, en vergeet hieronder je gratis download niet ;)
Liefs,
Mathijs Dingjan
Schrijf een reactie